Czy możliwe jest, żeby mówić jak native speaker?

Ucząc się języka, podążamy drogą do sukcesu, stopniowo zbliżając się do naszego celu. Cel może być różny, czasem wystarcza nam znajomość języka na poziomie komunikatywnym. Im większe są jednak nasze ambicje, tym bardziej marzy nam się, aby mówić jak najlepiej, najnaturalniej, najswobodniej i wreszcie – aby mówić jak native speaker. Ale, czy to w ogóle możliwe?

Znam pewną kobietę, która około 20 lat temu zamieszkała wraz ze swoją rodziną w Polsce. Przedtem mieszkali w Kazachstanie, gdzie mówili tylko po rosyjsku. Obecnie, po 20 latach, jej polski jest daleki od ideału – myli gramatykę, nie zna wielu słów, często posiłkuje się słowami rosyjskimi, ma wyraźny wschodni akcent (tak na marginesie – bardzo przyjemny). Nie ma natomiast najmniejszych problemów z rozumieniem i funkcjonowaniem w społeczeństwie, co więcej – jest bardzo komunikatywna, przedsiębiorcza i załatwi każdą sprawę :)

Na studiach miałam dwóch wykładowców, którzy są jedynymi osobami mówiącymi w języku obcym jak rodzimi użytkownicy, jakie spotkałam w moim życiu. Jedna to Bułgarka, która studiowała filologię słowiańską w Sofii, bo chciała się nauczyć polskiego, zakochawszy się w piosenkach Czerwonych Gitar. Wyjechała do Polski, w której mieszka do dziś, jest cenionym wykładowcą i każdy, kto nie wie jak się nazywa, myśli, że jest Polką. Druga osoba, to Albańczyk, świetny i sympatyczny wykładowca, który skromnie twierdzi, że niemożliwe, że brzmi jak Polak, ale tak jest. Z kolei mój lektor języka albańskiego, też Albańczyk, będący od ponad 10 lat w Polsce, śmiał się, że wystarczy, że powie dzień dobry i już go pytają z jakiego jest kraju, co nie zmienia faktu, że – choć myli czasem przypadki – mówi świetnie. Nie pamiętam, żeby nie znał jakiegoś słowa, zna zwroty slangowe, potoczne i mówi swobodnie. 

Na koniec, spróbujmy sobie wyobrazić Chińczyka, który mówi po polsku jak Polak. Trudne, prawda? Chyba, że jest to osoba mająca rodzica Polaka lub mieszkająca w Polsce od dziecka.

Jakie płyną wnioski z tych historii? Po pierwsze – jest możliwe, aby mówić jak native speaker. Świadczą o tym historie moich wykładowców. Oboje nie mają polskich korzeni, oboje zaczęli uczyć się polskiego dopiero na studiach, oboje mówią teraz jak Polacy. Oboje także mieszkają od wielu lat w Polsce, co także jest istotne. Nie mogę wyobrazić sobie sytuacji, w której ktoś mówi jak native speaker, nie mieszkając jakiś czas w danym kraju. Choć nie twierdzę, że to niemożliwe. Niemożliwe nie istnieje. Ważne jednak, że sam wyjazd zagraniczny nie wystarczy – bez naszej pracy i chęci możemy nic nie osiągnąć podczas takiego wyjazdu. Wiem o tym z własnego doświadczenia, świadczy o tym także historia pani, która mieszka 20 lat w Polsce. Myślę, że jej polski nie jest dobry, dlatego że ona sama nigdy do tego nie dążyła. Zatrzymała się na poziomie, który umożliwia jej bezproblemowe funkcjonowanie w Polsce i to jej wystarcza.

Czyli tak – można mówić jak native speaker, trzeba jednak włożyć w to sporo pracy i tego chcieć. Ale to nie wszystko – nie każdy ma takie same predyspozycje do tego. Jedną z najważniejszych kwestii związanych z mówieniem jak native speaker jest wymowa. W nauce języka „zdolności językowe” są mitem – każdy może się nauczyć języka. Jest jednak coś takiego jak predyspozycje, które mają szczególne znaczenie w kwestii wymowy. Predyspozycje wiążą się z naszymi indywidualnymi warunkami – czy mamy słuch muzyczny, łatwo czy trudno nam rozróżniać dźwięki, jakie są możliwości naszego aparatu mowy – a także z tym, jaki jest nasz rodzimy język. Każdy język ma inny zasób dźwięków, np. język albański posiada th i dh, które odpowiadają bezdźwięcznej i dźwięcznej wymowie angielskiego dźwięku th. Mają także uderzeniowe r, takie jak w języku angielskim po samogłoskach. To sprawia, że Albańczycy mówią naprawdę świetnie w języku angielskim. Nie tylko w nim zresztą. Ale nawet jeśli dobrze wymawiamy słowa, zdradzi nas akcent. W języku serbskim żaden dźwięk nie powinien być kłopotliwy dla Polaka, ma on jednak aż cztery rodzaje akcentów – krótki opadający, krótki rosnący, długi opadający i długi rosnący. Język serbski brzmi dzięki temu melodyjnie i wyjątkowo, obcokrajowcy mają jednak z tym duży problem. Do fonetycznych problemów dochodzi także akcent zdaniowy – intonacja, która często jest specyficzna dla danego języka. Na Bałkanach np. istnieje tendencja do kadencji w pytaniach. Oznacza to, że pytania często nie kończą się wzrastającą intonacją, jak to jest w języku polskim, lecz opadającą.

Wymowa i akcent – choć najbardziej rzucające się w oczy, a raczej w ucho – nie są jednak jedynymi kwestiami, które zdradzają uczących się języka. Każdy język jest inny – to wiemy – dla każdego języka istnieje więc odrębny zasób wykrzyknień, wtrąceń, np. Polak, który się uderzył, powie Ał! , Bułgar – Oh!, co śmieszy mnie do teraz :) Do tego dochodzi słownictwo potoczne. Poza tym, każdy język ma charakterystyczne dla siebie konstrukcje czy częściej używane zwroty. Można zbudować poprawne gramatycznie zdanie, które jednak nie będzie naturalne dla danego języka, po prostu jego rodzimy użytkownik powiedziałby to inaczej. Język pełen jest takich niuansów i zawiłości. Nigdy nie zapomnę, jak mój kolega, z pochodzenia Ukrainiec, rozbawił wszystkich, mówiąc „Śniło mi się, że otrzymałem trójkę”:)

Jeśli więc chcesz mówić jak native – to możliwe! Musisz jednak włożyć w to bardzo dużo pracy, nie zrażać się historiami osób, które mieszkają w Polsce bardzo długo i nie mówią jak Polacy, ćwiczyć wymowę, akcent i intonację, uczyć się języka potocznego i naturalnych dla rodzimych użytkowników konstrukcji. Nie tłumacz dosłownie, zastanawiaj się, jak powiedziałby to native speaker. Zwracaj uwagę na wtrącenia, wykrzyknienia.

Jeśli jednak akcent zawsze był dla Ciebie zmorą, a próbując mówić jak native speaker brzmisz raczej śmiesznie lub czujesz się głupio, odpowiedz na pytanie: 

Czy muszę mówić jak native speaker?

Wszyscy, którzy chcą się nauczyć języka naprawdę dobrze, na pewno marzą w głębi duszy, że pewnego dnia ktoś nie pozna, że nie są rodzimymi użytkownikami języka. To bardzo piękne marzenie, ale myślę, że nie powinno się robić z tego priorytetowej kwestii. Warto się starać, ale nie można robić tego na siłę, gdyż wymuszony akcent nigdy nie brzmi dobrze. Ważniejsze od tego, aby mówić z akcentem, jest to, by dobrze wymawiać, mieć bogaty zasób słownictwa, mówić dobrze gramatycznie i swobodnie. Nie wtydźmy się akcentu, inny akcent nikomu nie będzie przeszkadzał, może być wręcz uroczy, przyjemny i ciekawy. Z innym akcentem jesteśmy w pewien sposób wyjątkowi :) Myślę, że funkcjonuje mylne myślenie, że nie można powiedzieć, że zna się dobrze język lub świetnie się w nim mówi, gdy akcent jest daleki od ideału. To błąd. Można mówić świetnie w obcym języku, mając polski akcent. Nic w tym złego.

Aby mnie dobrze zrozumiano – nie zniechęcam do dążenia do mówienia jak native speaker. Wręcz przeciwnie, sama staram się w jakiś sposób do tego dążyć. Apeluję jednak o zdroworozsądkowe podejście do tej kwestii, a dokładniej do kwestii akcentu. Ćwiczmy wymowę, bo jest niezbędna, aby ktokolwiek nas zrozumiał. Uczmy się także naturalnych dla rodzimego użytkownika konstrukcji, wtrąceń, słownictwa i wyrażeń potocznych. Nie dość, że to przyjemne, to jeszcze sprawia, że nasz język jest bardziej żywy, naturalny, nie taki „książkowy”. Podchodźmy jednak z dystansem do idealnego akcentu. Jeśli bardzo nam na nim zależy – ćwiczmy, ale pamiętajmy – nic na siłę. Obcy akcent nie powinien być powodem do wstydu.

Troszkę ten post wyszedł chaotyczny, bo w miarę pisania ciągle okazywało się, że jeszcze coś chcę dodać. Mam jednak nadzieję, że ten drobny chaos nie zaburzy tego, co chciałam przekazać :) Co sądzicie na ten temat? Pragniecie mówić jak native speaker czy może jest to dla Was bez znaczenia?