Przejdź do głównej zawartości

Jak mówić w języku obcym? Jak pokonać barierę językową?


Mówienie w języku obcym często łączone jest z wyższym poziomem znajomości języka. Ten, kto mówi, zna dobrze język. Jak nie znam, to nie mówię. Nie mówię też, bo się wstydzę, że zrobię błąd lub że mam zły akcent. Zmierzmy się z mitami dotyczącymi mówienia w języku obcym, zastanówmy się, co zrobić, aby pokonać barierę językową i nauczmy się ćwiczyć tę umiejętność.



Kiedy zacząć mówić w języku obcym?


Najpierw gramatyka i słownictwo, potem czytanie i pisanie, a na końcu dopiero mówienie? Jasne – aby mówić, musimy mieć jakąś bazę słów, których będziemy używać, musimy wiedzieć, jak konstruować zdania w danym języku – ale, czy to znaczy, że mówić możemy dopiero wtedy, gdy znamy język lepiej? Myślę, że nie. Mówienie powinno być nieodłącznym elementem nauki już od pierwszych lekcji. Oczywiście – nie będziemy szukać partnera językowego, gdy umiemy powiedzieć jedynie Nazywam się Ania – ale nawet, jeśli jeszcze nie jesteśmy w stanie rozmawiać, już na początku możemy mówić, czytając na głos każde słowo i zdanie. Nie wystarczy przeczytać w głowie, musimy wszystko wypowiedzieć na głos. Dopiero wtedy wiemy, czy umiemy wymówić dane słowo, ćwiczymy płynne wypowiadanie całych zdań. W myślach możemy dukać, czytać słowo tak jak się pisze. Możemy nauczyć się stu słów, idealnie je napisać, ale… nie wymówimy ich prawidłowo. Nie marnujmy swojego czasu – zapisujmy wymowę, mówmy na głos, bądźmy pewni, że jeśli znamy dane słowo, to umiemy je wymówić. Do tego powtarzajmy całe zdania, starajmy się je wymawiać płynnie i dokładnie. W ten sposób już od początku tworzymy podstawę do łatwiejszego mówienia w przyszłości, a dokładniej unikamy nagłego przejścia między nie-mówieniem a mówieniem, które okazuje się być ogromną pułapką. Pozwólmy naszemu mówieniu rozwijać się płynnie.

Dlaczego boimy się mówić w języku obcym?


Ach ten strach! Ileż to razy stoi nam na drodze do naszych celów i marzeń. Nie znam statystyk na ten temat, ale myślę, że większość uczących się języków spotyka się z tym problemem. Ja nie należę do wyjątków. Do czasów studiów bariera językowa była dla mnie czymś nie do przejścia. Myślę, że właśnie to jest głównym powodem tego, że już nic nie pamiętam z niemieckiego, mimo że uczyłam się go z 10 lat i naprawdę bardzo go lubiłam. 10 lat samych piątek, ale też 10 lat strachu przed mówieniem. Nigdy nie wyrywałam się do odpowiedzi, musiałam układać w głowie każde zdanie, nie mówiłam płynnie, naturalnie i ciągle byłam spięta. Dziś nie umiem praktycznie nic. Wierzę, że gdybym od początku starała się rozwijać mówienie, gdybym nie bała się robić błędów, to dziś mogłabym mówić, że znam niemiecki.

No właśnie – to strach przed popełnieniem błędu jest największym pokarmem bariery językowej. Ci, którzy się nie boją i ci, którzy się boją, ale przełamują swój strach wygrywają. Pamiętam, kiedyś mieliśmy na niemieckim lekcję z serii „pod maturę”. Pani wzięła pod tablicę dwóch uczniów – Kacpra, który miał świetne oceny i Andrzeja, który nie radził sobie z gramatyką. Kacper zastanawiał się nad każdym zdaniem, starając się nie robić błędów, wyszukiwał w głowie odpowiednie formy  w konsekwencji dukał, a Andrzej po prostu mówił. Robił mnóstwo błędów, ale mówił. Oczywiście każdemu z nas zależy na tym, aby mówić możliwie bezbłędnie, ale w procesie nauki nie unikniemy błędów. Zastanówmy się – lepiej nie robić błędów i dukać czy robić błędy i mówić? Chcemy mówić – mówmy! Dążmy do perfekcji, uczmy się na błędach i ciągle mówmy.

Pisałam, że bardzo długo nie potrafiłam przełamać bariery językowej. Zmieniło się to na studiach. Myślę, że z dwóch powodów. Po pierwsze zajęcia, zwłaszcza z albańskiego, były nastawione na konwersację. Nasz lektor albańskiego rozmawiał z nami już od pierwszych lekcji. Najpierw to były oczywiście pseudorozmowy w stylu -Gdzie jesteś? -Jestem tutaj, czasem nasza odpowiedź polegała praktycznie na powtórzeniu całego zdania, ale musieliśmy mówić, przełamywaliśmy strach. Myślę, że już wtedy ta bariera językowa, która jeszcze w liceum wydawała mi się czymś nie do ruszenia, zaczęła się łamać. Drugim czynnikiem w moim wypadku był pierwszy wyjazd na Bałkany. Po pierwszym roku pojechałam na 2-tygodniowy kurs języka albańskiego do Prisztiny. Język okazał się cudownym środkiem do pełnego zasmakowania tego miejsca. Mimo że nie potrafiłam wtedy powiedzieć jeszcze za wiele, starałam się mówić jak najwięcej, np. zamawiać kawę bez czekania, aż zrobi to ktoś inny, rozmawiać ze sprzedawcą w sklepie. Po raz pierwszy poczułam, jak jest cudownie rozmawiać z ludźmi w ich rodzimym języku. To ogromna motywacja do mówienia i nauki języka w ogóle.

Wiele osób boi się jednak rozmawiać w obcym języku, odczuwając lęk przed byciem śmiesznym. Krępuje ich śmiech ze strony rozmówców. Zupełnie niepotrzebnie! Ile razy śmialiśmy się, gdy obcokrajowiec mówiący po polsku przekręcił słowo, dziwacznie je zaakcentował czy stworzył śmieszną konstrukcję? To jednak nie znaczy, że nie doceniamy jego starań i znajomości języka. To nie jest złośliwy śmiech. Zawsze trzeba mieć dystans do takich sytuacji i nie brać ich do siebie.

Kilka kroków, by usprawnić mówienie w języku obcym. Jak pokonać barierę językową?


1. Od początku nauki języka mów na głos. Wymawiaj głośno każde słówko, którego się uczysz, całe zdania, mów do siebie w najróżniejszych sytuacjach: co robisz w danej chwili, co widzisz za oknem, nieważne – po prostu mów.

2. Ucz się całych zwrotów. Ucząc się całych zwrotów i zdań, unikasz układania zdań w myślach, składania słów, dosłownego tłumaczenia z języka polskiego. Poza tym, nie zastanawiasz się, jak trzeba odmienić rzeczownik czy przymiotnik, która to będzie pozycja w tabeli, tylko po prostu wymawiasz już odmienione słówko w całym zdaniu. To bardzo ułatwia i usprawnia mówienie.

3. Nagrywaj się. Czasem ciężko samemu ocenić jak mówimy; nierzadko wydaje nam się, że mówimy gorzej niż w rzeczywistości (czasem też, że mówimy lepiej ;)), warto więc posłużyć się prostym sposobem – nagrywajmy swoje wypowiedzi, to pozwoli nam na bardziej obiektywną ocenę naszej wymowy, akcentu. Przeczytałam kiedyś o takim ćwiczeniu: trzeba znaleźć ciekawe nagranie i nauczyć się go na pamięć, starając się mówić jak lektor; za każdym razem nagrywamy swoją wypowiedź i odsłuchujemy, robimy to tak długo, aż dojdziemy perfekcji.

4. Znajdź partnera do wymiany językowej. Jeśli nie masz znajomego, z którym możesz rozmawiać, ćwicząc język, możesz skorzystać ze stron, które pomagają w znalezieniu partnera do wymiany językowej. Pamiętaj, że z reguły nie są to nauczyciele, nie można więc liczyć na to, że wytłumaczą Ci materiał, trzeba też mieć na uwadze, że mogą popełniać jakieś błędy. Jest to jednak nieoceniony sposób na ćwiczenie mówienia i rozumienia w przyjemny i naturalny sposób. Listę stron, na których można znaleźć partnerów znajdziecie pod tym linkiem

5. Przełamuj strach przed mówieniem, poczuj jak przyjemnie jest rozmawiać w obcym języku. Łatwo powiedzieć, trudniej zrobić. Chodzi o zmianę podejścia – myśl o mówieniu nie w kategoriach przerażającego przymusu, a jednego z najprzyjemniejszych elementów nauki języka. Mówiąc, poznajesz ludzi, rozmawiasz z nimi, możesz dzięki temu załatwić wiele spraw i dopiero kiedy mówisz, tak naprawdę czujesz, że znasz język obcy. Staraj się korzystać z każdej okazji, gdy możesz rozmawiać w obcym języku – gdy jesteś za granicą, na lekcji, na lektoracie na studiach, gdy spotkasz obcokrajowców szukających drogi, gdy spotkasz studentów z Erasmusa na imprezie – poczuj, jak cudownie jest mówić w języku obcym, być zrozumiałym i zrozumieć, co mówi druga osoba. Na początku będzie Ci ciężko, ale wystarczy, że kilka razy przełamiesz swój strach i za każdym następnym razem będzie już tylko łatwiej.

6. I pamiętaj! Nie da się mówić bez mówienia. Czyli jeśli nie zaczniesz mówić, to nie będziesz mówić. Nie marnuj swojej nauki, szanuj swoją pracę, ciesz się z każdej chwili, gdy możesz rozmawiać w języku obcym. Po prostu mów.


Jakie są Wasze doświadczenia z mówieniem? Macie problem z przełamaniem bariery, a może udało Wam się to zrobić lub po prostu nigdy jej nie mieliście? Macie swoje ciekawe sposoby na ćwiczenie mówienia?

Miłej niedzieli! :)

Komentarze

  1. Szczerze przyznam, że nie pamiętam u siebie jakiejś bariery językowej. To nie jest tak, że zaczynam od razu mówić, po prostu gdy czuję, że mam odpowiedni zasób słownictwa to zaczynam. Czasem dla zabawy zostawiam swoim znajomym obcokrajowcom wiadomość głosową w ich języku. Jakąś głupotę, coś drobnego co wywoła u nich uśmiech, a mnie da pewność że da się mnie zrozumieć :)

    OdpowiedzUsuń
  2. U mnie blokada wygląda różnie w zależności od języka. Generalnie: im język łatwiejszy, tym szybciej czuję się w nim na tyle pewnie, żeby zacząć mówić. I tak np. w esperanto nigdy nie miałem problemu, żeby otworzyć usta, a w niemieckim, którego w taki czy inny sposób uczę się od dwudziestu lat, do dzisiaj mam olbrzymie opory. Ostatnio odkryłem, że pomaga mi... prowadzenie dziennika po niemiecku. Codziennie zapisuję dosłownie kilka zdań na jakiś dowolny temat - ale bez cyzelowania, dopieszczania, sprawdzania w słowniku itp. Staram się pisać bez zastanowienia, przyjmując, że czasem użyję złego słowa albo pomieszam końcówki. Po paru tygodniach takich ćwiczeń odkryłem, że mniej przejmuję się tym, że czasem robię błędy albo nie umiem znaleźć słowa.

    Przy okazji - gratuluję bloga! Śledzę większość polskich językowych i muszę powiedzieć, że w moim prywatnym rankingu Twój zalicza się do ścisłej czołówki :)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Dobrze jest uświadomić sobie, że zrobienie błędu nie jest dramatem, a gdy nie znamy słowa, możemy powiedzieć to inaczej - od razu jest przyjemniej :)

      Zaciekawiłeś mnie tym esperanto. Jeśli miałbyś kiedyś ochotę napisać o nim kilka słów do cyklu „Jaki to język?”, to napisz do mnie. Byłoby bardzo ciekawie przeczytać o nim tekst napisany przez osobę, która go naprawdę zna :)

      Ogromnie mi miło, że mój blog przypadł Ci do gustu :) Pozdrawiam!

      Usuń
  3. Zgadzam się ze wszystkim, co napisałaś i do podobnego podejścia staram się też zachęcać moich uczniów. Otwartość na mówienie w języku obcym ma też jednak coś wspólnego z naszą osobowością w ogóle - trudno chyba oczekiwać, żeby nieśmiała osoba milcząca z natury zaczynała być największą gadułą, kiedy tylko przechodzi na włoski czy hiszpański :)

    Kiedy odbywałam praktyki zagranicznej w szkole prowadzącej kursy szwedzkiego dla obcokrajowców, tamtejsi nauczyciele podzielili się ze mną obserwacją, że najczęściej największe problemy z barierą językową mieli imigranci z wyższym wykształceniem, dla których ładne wysławianie się także w języku ojczystym odgrywało niezwykle dużą rolę. Dotyczyło to też szczególnie osób, które w swoim kraju zdobyły wykształcenie związane z innym językiem obcym - świadomość językowych reguł sprawiała, że to poprawność, a nie płynność stawała na pierwszym miejscu.

    Myślę też, że problemy z przełamywaniem bariery językowej niektórzy wynoszą ze szkoły, gdzie nauczyciel z różnych powodów bardzo często "przechodził" na język polski na lekcjach języka obcego. Sama dopiero na studiach doceniłam, ile dają zajęcia z native speakerem, kiedy jedynym sposobem, żeby cokolwiek załatwić i dogadać się w dowolnej sprawie jest właśnie mówienie. Wydaje mi się, że nauczyciele w polskich szkołach powinni jak najczęściej decydować, żeby językiem obowiązującym "od dzwonka do dzwonka" w klasie był tylko język obcy.

    Bardzo inspirujący blog, dodaję do czytywanych!

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Masz rację, że osobowość ma też ogromne znaczenie, o tym nie wspomniałam. Nieraz musimy walczyć z własną nieśmiałością, a mówienie w innym języku po prostu nasila nasz strach. Ja też jestem bojakiem z natury :)

      Ciekawe to spostrzeżenie dotyczące problemów z mówieniem u osób o większej świadomości językowej. To co powinno pomagać, okazuje się być barierą. Dążenie do perfekcji może nas ograniczać. Jeśli chcemy płynnie mówić, musimy przyjąć to, że zrobimy błędy, bo zastanawianie się w czasie mówienia nad tym, jak coś odmienić, zabija płynność. To trudne dla osób, którym bardzo zależy na poprawności. Ja już się tego nauczyłam, ale zdarza mi się jeszcze analizować błędy po fakcie i zastanawiać się "dlaczego tak powiedziałam, przecież wiem, że powinno być tak" :)

      Jeśli chodzi o szkołę, to zgadzam się w 100%. Rozumiem mówienie po polsku, gdy tłumaczy się zagadnienia gramatyczne (choć lepiej byłoby powiedzieć to najpierw w języku obcym, a potem dopiero po polsku), ale nie wiem jaki cel ma mówienie po polsku w innych sytuacjach.

      Dziękuję za ciekawy komentarz i pozdrawiam! :)

      Usuń
  4. Mnie przełamanie w języku angielskim dał kurs metodą Direct English (taki uwspółcześniony Callan) a głównie poza lekcyjna znajomość z lektorem (nie jest to co prawda native, ale posługuje się jedynie angielskim w życiu, poza rodzimym arabskim).

    Zgadzam się że pisanie jest doskonałym wstępem do mówienia. Nasz mózg w ten sam sposób "produkuje" słowa i zdania gdy piszemy i gdy mówimy. Pisząc mamy bardziej komfortowe warunki, mniejszą presję czasu i okoliczności, możemy dać nasze wypowiedzi do sprawdzenia, czyli pozbyć się błędów. Takie wypracowania warto robić, sprawdzać i uczyć się wypowiadać i na pamięć. To nasz wsad językowy.

    Pozdrawiam
    Tomek

    OdpowiedzUsuń
  5. Ja mam barierę przed mówieniem po angielsku. Moim problemem jest nauczyciel, którego po prostu się boję. Na lekcjach się stresuję i ciężko jest mi sklecić coś sensownego. Zawsze coś źle wymówię, albo ogólnie jakoś go zdenerwuje i zaczyna krzyczeć. Im bardziej krzyczy i się denerwuje tym więcej błędów robię. Przez to jestem uznawana za jedną z gorszych osób w grupie. Gdy mam możliwość rozmawiania po angielsku poza szkołą to idzie mi zdecydowanie lepiej.
    Inaczej mam z francuskim. Od początku nauczycielka skupiła się na mówieniu i mimo, że mnie teraz nie uczy, to do dziś nie mam problemów z mówieniem.
    Dziękuję za rady, na pewno z nich skorzystam:)
    Pozdrawiam;D

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Nie zazdroszczę nauczyciela angielskiego. Dobrze jednak, że nie zniechęca Cię to do mówienia poza szkołą. Uczysz się dla siebie, a nie dla nauczyciela czy osób z klasy. Łatwo powiedzieć, ale nie przejmuj się takim typem, tylko rób swoje :)
      Powodzenia! :)

      Usuń
  6. Świetny post. Mam olbrzymie problemy z mówieniem po angielsku. W gimnazjum i liceum nikt nie przywiązywał dużej wagi do mówienia, głównie uczyłam się słówek i gramatyki, a teraz na studiach jak mam coś powiedzieć na zajęciach, to strasznie się stresuję i wylatuje mi z głowy większość słów. Póki co układam sobie zdania po angielsku w głowie, ale chyba najwyższy czas, żeby zacząć do siebie mówić. Świetne rady, postaram się przynajmniej część z nich wcielić w życie i zobaczymy, co z tego będzie :)

    OdpowiedzUsuń
  7. Ja rownież miałam opory z mowieniem aż pojechałam do szkoły językowej do Anglii na 3 tygodnie i po prostu musiałam sie przełamać :) poszło dość szybko i cóż uważam ze rzucanie sie na językowa głęboka wodę jest najskuteczniejszym sposobem.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Wymaga to trochę odwagi, jeśli ktoś się bardzo boi mówienia, ale na pewno działa. Jak już trzeba i nie ma wyjścia, to nawet najbardziej oporni otwierają usta :)

      Usuń
  8. Świetny post Marysiu!
    Wyrózniłam twój blog tutaj:
    http://blog.ingliszticzer.pl/2013/03/wyroznienia.html

    OdpowiedzUsuń
  9. Ja nie mam żadnej bariery językowej wręcz odwrotnie. Uwielbiam mówić w języku obcym. Od małego miałam jakiś talent do tego. Gdy rozmawiam z kimś kto zna tylko podstawy danego języka (np.angielskiego) i nie zbyt rozumie co do niego mówię, łączę kilka języków. Zawsze jak trzeba pogadać z obcokrajowcem cała grupa wysyła mnie bo ' Coralie się nie boi'. Zapewne przyczyną tego,że czuję się dość pewnie podczas tych rozmów jest to,że nie mieszkam w swoim ojczystym kraju a języki to chyba moje powołanie,ale przede wszystkim- pasja.

    Jeżeli chodzi o osoby,które boją się mówić w j.obcym.Wydaje mi się,że niektórym sprawia to trudność ponieważ są nieśmiali albo po prostu nie rozmawiają z nikim w danym języku. Jak byłam mała 'uczyłam' mojego kota angielskiego. Może śmieszne,ale nie bałam się zwierzęcia bo przecież mi nie odpowie ani mnie nie poprawi. Dzięki tej zabawie,która dla wszystkich była komiczna, nauczyłam się płynnie mówić po angielsku. Potem dochodziły kolejne języki i tak mój kot umarł jako koci 'poliglota'. Teraz wychowuję kolejnego 'wielojęzycznego' kociaka. Jest to moja najlepsza metoda bo rodzice/rodzeństwo/znajomi zazwyczaj nie chcą słuchać czegoś czego nie rozumieją.


    Pozdrawiam :)

    OdpowiedzUsuń
  10. Popieram! Najlepsza szkołą językową jest wyjazd za granicę. Sama byłam na erazmusie w Hiszpanii - co prawda bardziej pomogło to mojej umiejętności posługiwania się angielskim niż hiszpańskim ale bez względu na to o jaki język chodzi przebywając wśród obcokrajowców nagle wszystko wydaje się łatwiejsze. Przeplatanie języków,słów, czasami pomagaj zdjęcia filmy gesty wszystko się liczy a po kilku miesiącach okazuje się, że całkiem nieźle idą nam rozmowy w x języku. To super uczucie! :)

    OdpowiedzUsuń
  11. Dużo zależy od charakteru człowieka. Znam ludzi z niewielką wiedzą czy zasobem słownictwa, ale są na tyle pewni siebie, że potrafią rozmawiać bez zahamowań, oczywiście robiąc przy tym wiele błędów, ale i tak się tym nie przejmują. Znam też takich, którzy dysponują dużą wiedzą, słownictwem itp., ale jak przyjdzie co do czego to ze strachu przed zrobieniem choćby jednego błędu blokują się i nie są w stanie sklecić zdania.

    OdpowiedzUsuń
  12. Zdecydowanie trzeba się przełamać aby zacząć mówić w innym języku.

    OdpowiedzUsuń

Prześlij komentarz

Popularne posty z tego bloga

Najpiękniejszy język świata

Mówi się, że o gustach się nie dyskutuje. Mimo to dyskutuje się i to bardzo często. Fakt, że opinie o tym, co piękne czy brzydkie są subiektywne, zupełnie nie przeszkadza w ich wyrażaniu i dyskutowaniu o tym. I jeśli mówimy o języku, filmie czy koniu, a nie czyimś nosie czy dziecku, nic złego w tym nie ma, a może być nawet ciekawie. źródło Konkursy i rankingi piękności organizowane są od lat, i mimo że nie każdy zgadza się z ich wynikami, są osoby, które w ogólnej opinii uznawane są za piękne. Podobnie jest z językami. Mówi się o językach melodyjnych, romantycznych, twardych. Wiele osób za najseksowniejszy język uważa francuski, który określany jest nawet językiem miłości. Wielu miłośników ma też brzmienie języka hiszpańskiego. Też należę do tej grupy. Na pewno duży wpływ na postrzeganie języka ma stosunek do kraju, w którym się nim mówi i ludzi, którzy go zamieszkują. Jedna podróż czy jedno spotkanie może zmienić opinię o języku o 100%. Ciekawa jestem, czy też tak bardzo

Jaki to język? – język turecki

Inny niż większość języków europejskich. J ęzyk, wokół którego krąży wiele mitów.   Wywodzi się z Azji Środkowej, ale swoim wpływem objął całe Bałkany. Turecki. O tym języku opowie Gosia – autorka bloga Rodzynki Sułtańskie – która przygotowała przepełniony praktycznymi informacjami i wieloma ciekawostkami tekst. Zapraszam!  Wybieracie się na wakacje do Turcji i zastanawiacie się, czy warto zacząć się uczyć arabskiego alfabetu, bo przecież to kraj muzułmański, a po angielsku nie mówi nikt? Spokojnie.  Wbrew częstej opinii, w Turcji nie używa się arabskiego alfabetu, a sam turecki ma z arabskim niewiele wspólnego. A robiąc zakupy na bazarze,  dogadasz się za pomocą 5, no, może 10 słów.  Zapraszam na krótki opis języka: co ma wspólnego z węgierskim, a jakie tureckie słowa funkcjonują w języku polskim? A na końcu, mini-survival: pozycja obowiązkowa dla osób, które chcą zwiedzać Stambuł albo nadmorskie kurorty.  Hagia Sophia Podstawowe informacje 1. Grupa języko

Jaki to język? – język serbski

Dzisiaj mam dla Was tekst miłośniczki języka serbskiego, którą miałam przyjemność poznać osobiście. Opowie Wam z pasją i charakterystycznym dla siebie urokiem o tym pięknym języku słowiańskim. Monika studiuje filologię słowiańską i choć serbski to jej największa miłość, zdradza go czasem z bułgarskim. O Bułgarii (i nie tylko) pisze na blogu Bułgaria, naturalnie! 1. Podstawowe informacje Krótko, zwięźle i na temat: serbski to język zaliczający się do grupy języków południowosłowiańskich wraz z chorwackim, czarnogórskim, bośniackim (to wersja poprawna politycznie, tak naprawdę to wszystko jeden język, ale jak rozpadła się Jugosławia, wszyscy zapragnęli mieć własną mowę), słoweńskim, macedońskim i bułgarskim. (Wielu, a właściwie prawie wszyscy Bułgarzy powiedzą, że nie istnieje macedoński, bo to dialekt bułgarskiego, ale nie wierzcie im ślepo. Coś w tym jest, bo gramatykę ma w większości taką samą jak bułgarski, ale leksyka jest już mocno serbska). Mówi się nim oczywiście